Q&A collectieve acties rondom Cao Apotheken | Fase 3

Een apotheek hoeft niet aangemeld te zijn bij de vakbonden om aangezegd te worden. Wel is het zo dat de vakbonden doorgaans apotheken aanzeggen die door apotheekmedewerkers zijn aangemeld. Zo weten de vakbonden dat er stakingsbereidheid is in de apotheek. Het initiatief ligt in beginsel bij medewerkers van een apotheek. Deze medewerker hoeft daarvoor geen vakbondslid te zijn. 

Afgesproken is dat de betreffende apotheken 72 uur van tevoren (excl. weekenddagen) de aanzegging van de vakbonden ontvangen. In de aanzegging staat informatie over waar, hoelang en in welke vorm er gestaakt wordt.  

Het is dus niet zo dat alle apotheken automatisch meedoen in een landelijke staking. De vakbonden bepalen bij welke apotheken zij een collectieve actie gaan organiseren. Daarna informeren de vakbonden de KNMP en verstuurt de KNMP een e-mail naar de betreffende apotheken. In de e-mail van de KNMP ontvangt de apotheek eveneens een brief van de vakbonden met een formele aanzegging van de actie. 

Een formele aanzegging kan na aanvang van de aanzegtermijn niet meer door de vakbonden worden afgegeven. Werkgevers kunnen – op vrijwillige basis – apotheekmedewerkers toestemming geven om aan de staking deel te nemen en dit bij de vakbonden aangeven. De werkgeversorganisaties roepen de apothekers in loondienst op om eerst af te stemmen met hun werkgever alvorens toestemming te geven dat apotheekmedewerkers meedoen aan een staking die niet door de vakbonden is aangezegd. 

Dat weet de apotheker niet vooraf. Het is wel gebruikelijk dat stakers bij aanvang van de staking registreren wie meedoen aan de werkonderbreking. Het is aan de werkgever om te bepalen hoe in praktische zin wordt geregistreerd dat een apotheekmedewerker meedeed aan een staking.

Communicatiematerialen per fase van de acties zijn beschikbaar in het dossier op KNMP.nl.

Dit is ter afweging van de eigenaar van de apotheek. Wij adviseren wel de door ons ter beschikking gestelde patiëntenbrief en posters te verspreiden, zodat ook de patiënten op de hoogte worden gebracht van de acties van de vakbonden.

Het is niet toegestaan om uitzendkrachten in te huren om werk over te nemen dat zou zijn gedaan door stakende werknemers. Het is wel toegestaan om ander (eigen) personeel in te zetten op besmet werk.  

Het werk van een zieke werknemer kwalificeert niet als besmet werk. Dit werk mag dus worden overgenomen zoals het in een normale situatie zou worden opgelost.  

Het werk van een werknemer die verlof heeft, kwalificeert niet als besmet werk. Dit werk mag dus worden overgenomen zoals het in een normale situatie zou worden opgelost. 

Dat is toegestaan, mits de extra beloning in verhouding staat tot de extra inzet die de medewerkers hebben geleverd. Dit wordt door de werkgevers zelf bepaald. 

Ja, dat mag indien dat noodzakelijk is om verantwoorde farmaceutische zorg te bieden. 

Apotheekmedewerkers mogen zelf kiezen of ze deelnemen aan de staking. Het loon van medewerkers die deelnemen aan de staking hoeft niet te worden doorbetaald. Vakbondsleden die deelnemen aan een staking krijgen doorgaans een compensatie uit de vakbondskas. Werkwillige medewerkers hebben recht op doorbetaling van loon als zij werken. Als zij wel willen maar niet kunnen werken als gevolg van de staking door collega's, hebben zij in beginsel geen recht op loon. Dat laat onverlet dat werkgevers in dit geval soms wel het loon doorbetalen, juist om waardering te laten blijken voor het feit dat de werkwilligen niet willen staken. 

Werknemers die meedoen aan een werkonderbreking hebben geen (wettelijk) recht op loon gedurende de periode van de werkonderbreking, maar werkgevers mogen hiervan afwijken. Of de werkgever het loon uitbetaalt is een geheel eigen beslissing van de werkgever, en staat er volledig los van of de vakbonden een stakingsuitkering verstrekken. De vakbonden kunnen beleid voeren dat zij geen stakingsuitkering verstrekken – of dat de stakingsuitkering moet worden terugbetaald aan de vakbonden – indien de werkgever het loon doorbetaalt. 

De werkgever mag werknemers niet straffen voor deelname aan een staking, bijvoorbeeld door een waarschuwing of andere disciplinaire sanctie op te leggen. Ook ontslag wegens deelname aan een staking is niet toegestaan. De werkgever is ook verplicht het loon door te betalen van werkwillige medewerkers die doorwerken. 

Als een collectieve actie in disproportionele mate inbreuk maakt op andere belangen zoals de openbare orde, de rechten van derden, de nationale veiligheid en volksgezondheid, kan een verzoek worden gedaan aan de rechter om een actie te verbieden of te beperken. De actie is in zo een geval overigens al onrechtmatig voordat de rechter dat heeft beslist, niet pas doordat de rechter dat oordeelt. Dit betekent dat de werkgever in gevallen waarin evident is dat de actie onrechtmatig is door zeer schadelijke gevolgen en het rechterlijke oordeel niet kan worden afgewacht, hij al voorafgaand aan het rechterlijke oordeel werknemers kan sommeren het werk te hervatten. 

Het feit dat een medewerker deelneemt aan een werkonderbreking mag niet leiden tot disciplinaire maatregelen of ontslag. 

Het is in de eerste plaats aan de vakbonden om hun acties veilig te laten verlopen. De werkgever en de apotheker zullen ook beoordelen of de actie een onaanvaardbaar risico vormt en het bieden van verantwoorde farmaceutische zorg in gevaar komt. Eventueel kunnen werkgeversorganisaties en apotheker hierover in gesprek gaan met de vakbonden. Zo nodig kan de actie van de vakbonden worden voorgelegd aan de rechter, die de collectieve actie kan verbieden of beperken als een collectieve actie in disproportionele mate inbreuk maakt op andere belangen, zoals de openbare orde, de rechten van derden, de nationale veiligheid en de volksgezondheid. 

Er is met de vakbonden afgesproken dat zij de landelijke staking minstens 72 uur van tevoren aankondigen (exclusief het weekend). In de aankondiging van de vakbonden moet worden vermeld in welke apotheek of apotheken de werkonderbreking zal plaatsvinden, wat de vorm is van de werkonderbreking (e.g. welke werkzaamheden worden wel en niet verricht) en wat de duur van de actie is. Dit geeft de werkgever en de apotheker de kans om zich voor te bereiden en eventuele maatregelen te nemen om het aanbieden van verantwoorde farmaceutische zorg te waarborgen. 

Voor apotheken die zijn aangezegd, geldt dat apotheekmedewerkers in staat moeten worden gesteld om mee te doen aan de staking en aldus het stakingsrecht gerespecteerd dient te worden. Dit betekent dat in principe alle apotheekmedewerkers die onder de Cao Apotheken vallen kunnen staken, tenzij er sprake is van een uitzonderingssituatie.  

Als veel apotheekmedewerkers van een apotheek willen staken, wordt waar mogelijk de zorg die in apotheken gecontinueerd moet worden, verleend door apothekers. Alleen indien het gegeven de omstandigheden niet anders kan, worden apotheekmedewerkers ingezet om de verantwoorde apotheekzorg te verlenen. Zie ook de stappen die de werkgevers doorlopen voordat wordt besloten dat een of meerdere apotheekmedewerkers niet kunnen deelnemen aan een staking. 

Een uitzonderingsituatie doet zich voor wanneer het werk niet kan worden overgenomen door een (of meerdere) beschikbare apotheker(s) vanwege de hoeveelheid noodzakelijk werk en/of de unieke expertise of vaardigheden van apotheekmedewerkers die vereist zijn.  

Ook moet in elke apotheek waar werkzaamheden door moeten gaan, altijd minimaal twee personen fysiek aanwezig zijn voor het waarborgen van het vier-ogen-principe. Daarbij wordt als eerste een beroep gedaan op de apothekers en de werkwilligen. 

1. Werkgeversorganisaties roepen werkgevers op om, in gevallen waar meerdere apotheken van dezelfde eigenaar dicht bij elkaar liggen, een of meerdere apotheken voor het publiek te sluiten, indien het mogelijk is om de noodzakelijke zorg vanuit één apotheek te verlenen waarbij patiënten naar die apotheek worden doorverwezen. 

2. De werkgevers dienen ook te kijken of de werkzaamheden kunnen worden opgevangen met de beschikbare apothekers binnen de apotheekgroep. 

3. De werkgevers gaan na of het werk kan worden verricht door een medewerker die bereid is niet deel te nemen aan de staking, oftewel een werkwillige. 

Indien geen van de stappen 1 t/m 3 uitkomst biedt om de continuïteit van verantwoorde apotheekzorg te waarborgen, kan lokaal worden afgesproken dat een apotheekmedewerker niet deelneemt aan de staking. 

In principe worden alle apotheekmedewerkers in staat gesteld om mee te doen aan een staking. Het stakingsrecht dient gerespecteerd te worden. Dit betekent dat in principe alle apotheekmedewerkers kunnen staken, tenzij dit niet mogelijk is omdat de beschikbaarheid van verantwoorde apotheekzorg dan niet gewaarborgd kan worden.  

Naast generieke uitzonderingssituaties is er een aantal specifieke vormen van apotheekzorg waarvan de beschikbaarheid gewaarborgd moet worden en waarbij aldus het werk niet kan worden onderbroken.  

Tussen werkgeversorganisaties en vakbonden zijn afspraken gemaakt over apotheken die onderstaande specifieke vormen van apotheekzorg leveren, zodat deze vormen van apotheekzorg zo nodig worden ontzien bij stakingen. Het uitgangspunt blijft daarbij dat de continuïteit van zorgverlening wordt gewaarborgd met de inzet van zo min mogelijk apotheekmedewerkers. Daarbij is het streven om apotheekzorg die door de apotheek veilig kan worden uitgesteld, wordt uitgesteld. 

NB. Het gaat om de specifieke vorm van apotheekzorg. Als een apotheek naast bijvoorbeeld GDS-productie ook “reguliere” apotheekzorg levert, dan geldt de uitzondering niet voor dat deel van de werkzaamheden in de apotheek. 

De specifieke vormen van apotheekzorg betreffen: 

GDS-productie: het produceren van GDS zoals medicijnrollen voor eigen patiënten of voor patiënten van andere apotheken. 

Zorg aan instellingen: het leveren door apotheken aan instellingen (o.a. verpleeghuizen, GGZ-instellingen, gehandicaptenzorg, penitentiaire inrichtingen (incl. tbs-klinieken), revalidatiecentra, hospices en andere instellingen waar patiënten verblijven) en de daarbij behorende werkzaamheden. 

Bereiden en VTGM:  ad hoc bereidingen en VTGM (incl. TPV) – kortgezegd het bereiden van niet-voorraad bereidingen – waarvan het bereiden en leveren niet kan worden uitgesteld dan wel het distribueren van voorraadbereidingen die op korte termijn nodig zijn. 

Unieke leverancier: Unieke leveranciers/direct-to-patiënt apotheken zijn apotheken die als (een van de) enige in Nederland een bepaald geneesmiddel leveren; vaak in het kader van een zorgprogramma. Het werk kan niet worden onderbroken voor zulke apotheken wat betreft de functie van een unieke leverancier voor zover het verstrekken van een geneesmiddel niet kan worden uitgesteld, inclusief daarbij behorende werkzaamheden.

Voor poliklinische apotheken die vallen onder de Cao Apotheken is het uitgangspunt dat de continuïteit wordt gewaarborgd met de inzet van zo min mogelijk apotheekmedewerkers. 

Werkgeversorganisaties en vakbonden hebben afgesproken dat vakbonden de apotheekmedewerkers zullen oproepen om de lokaal gemaakte afspraken te respecteren en na te komen. Tegelijkertijd roepen werkgeverorganisaties de werkgevers op het stakingsrecht te respecteren en geen onnodige druk uit te oefenen op apotheekmedewerkers om niet te gaan staken. 

De gevolgen voor de zorgverlening aan patiënten tijdens een staking in een apotheek kunnen aanzienlijk zijn en variëren afhankelijk van de aard en duur van de staking, alsmede van de locatie van de apotheek en de medicijnen die daar worden verstrekt. De gevolgen van een werkonderbreking voor de zorgverlening aan patiënten kunnen aanzienlijk zijn, met mogelijke vertragingen, beperkte beschikbaarheid van medicijnen, verminderde klantenservice, en communicatieproblemen. 

Het is cruciaal om maatregelen te nemen om de impact op de patiëntenzorg te beperken en ervoor te zorgen dat verantwoorde farmaceutische zorg beschikbaar blijft. 

Het werk dat gewoonlijk zou worden verricht door de medewerkers die staken, wordt door de vakbonden ook wel besmet werk genoemd. Het is niet toegestaan om uitzendkrachten in te huren, om het besmette werk te verrichten voor de apotheek waar een staking bezig is. 

Door de vakbonden wordt het uitvoeren van besmet werk als onwenselijk of zelfs onrechtmatig gezien, omdat het de effectiviteit van de staking ondermijnt. Het idee is dat de druk die een staking uitoefent op de werkgever, zou moeten leiden tot serieuze onderhandelingen en oplossingen. Het uitvoeren van besmet werk kan dit proces verstoren. Tegelijkertijd is het van essentieel belang dat apotheken tijdens een staking ervoor zorgen dat verantwoorde farmaceutische zorg beschikbaar blijft om de gezondheid en veiligheid van patiënten te waarborgen. Het is daarom belangrijk om te weten dat het wel is toegestaan om andere (eigen) werknemers die niet staken, 'besmet' werk over te laten nemen. Het verplaatsen van werkzaamheden naar andere locaties mag ook. 

Dat weten wij niet. 

Dat weten wij niet. 

Dat weten wij niet. 

Ja, dat mag indien het nodig is om verantwoorde farmaceutische zorg te bieden en mits andere geldende wet- en regelgeving zoals privacywetgeving in acht wordt genomen.

Ja, dat mag indien dat nodig is om verantwoorde farmaceutische zorg te bieden.

De apotheker regelt dat verantwoorde farmaceutische zorg door kan gaan. Daartoe kan de apotheker diverse maatregelen nemen, zoals volgt uit andere vragen en antwoorden in de Q&A. Indien de apotheker/apotheek niet (meer) in staat is om verantwoorde farmaceutische zorg te leveren, dient de apotheker contact op te nemen met de vakbonden en de werkgeversorganisaties om aanvullende maatregelen te bespreken. 

Van de apotheker mag verwacht worden dat deze in redelijkheid alles doet wat mogelijk is om een staking plaats te laten vinden en tegelijkertijd verantwoorde farmaceutische zorg te bieden. 

Ja, dat mag.

Ja, dat mag indien dat noodzakelijk is om verantwoorde farmaceutische zorg te bieden. Wanneer door de staking minder personeel beschikbaar is, dan kan de apotheek ervoor kiezen om de openingstijden tijdelijk in te korten. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met de communicatie naar de patiënten en voorschrijvers. Daarnaast moet een noodvoorziening getroffen worden, zodat de continuïteit van de apotheekzorg zoveel mogelijk gewaarborgd blijft. 

De apotheker regelt dat de apotheek verantwoorde farmaceutische zorg biedt. Het kan nodig zijn dat andere werkzaamheden die niet primair op de zorgverlening zijn gericht, hiervoor uit te stellen.