Medicatiebewaking

Medicatiebewaking

• Voer medicatiebewaking uit bij elke terhandstelling van een farmaceutisch product en bij het beschikbaar komen van een nieuw patiëntenkenmerk.
• Voer medicatiebewaking uit voor de volgende tien farmacotherapiegerelateerde problemen (FTP’s):
  • Dubbelmedicatie
  • Cumulatie bijwerking
  • Geneesmiddelinteractie
  • Ongeschikte toedieningsvorm
  • Obsolete therapie
  • Contra-indicatie
  • Overgevoeligheid
  • Doseringsprobleem
  • Ontbreken preventieve medicatie
  • Afwijkende labwaarde
• Voer medicatiebewaking uit in de vier stappen signaleren (2.1), analyseren (2.2), afhandelen (2.3) en evalueren (2.4).
• Signaleer FTP’s met behulp van geautomatiseerde medicatiebewakingsmodules en door waakzaamheid bij patiëntenkenmerken en geneesmiddelen die een verhoogd risico op FTP’s hebben.
• Verzamel patiëntkenmerken en pas de beschikbare farmaceutische kennis toe om een gesignaleerd FTP te kunnen analyseren.
• Beoordeel op basis van de verzamelde gegevens of het FTP kan leiden tot schade of ongemak bij de patiënt of tot een verminderde effectiviteit van het farmaceutische product.
• Overweeg, zo nodig in overleg met de voorschrijver, bij de afhandeling van een FTP de volgende opties: stoppen geneesmiddel, vervangen geneesmiddel, toevoegen geneesmiddel, aanpassen dosering/doseerschema, monitoring, geen aanpassing behandeling of (verdergaand) instrueren van de patiënt.
• Handel het FTP af volgens de voor het probleem meest aangewezen optie.
• Leg de informatie over de uitgevoerde medicatiebewaking vast in het patiëntendossier.
• Evalueer de volledigheid van de signalering en de juistheid van de analyse en afhandeling van de FTP’s.

Praktijkvoering

• Stel een beleid op voor de medicatiebewaking van de FTP’s in deze richtlijn (4.1.1).
• Controleer de instellingen van de medicatiebewakingsmodule (4.1.3).
• Maak afspraken over medicatiebewaking met andere zorgverleners in de keten (4.2).

In deze versie van de KNMP-richtlijn Medicatiebewaking zijn geen wijzigingen gedaan in de aanbevelingen, behalve dat de implementatie-aanbeveling rond labwaarden is komen te vervallen. Daarnaast zijn noten 3a, 3b, 5a, 16a en 21a nieuw toegevoegd aan de herziene richtlijn, en zijn noten 4, 7, 8, 18, 20, 21 en 23 gewijzigd.

Reikwijdte

In de richtlijn medicatiebewaking staan aanbevelingen voor het bewaken van de veiligheid en effectiviteit bij het beoogde gebruik van een farmaceutisch product door de patiënt. De richtlijn heeft betrekking op alle patiënten aan wie de openbaar apotheker een farmaceutisch product ter hand stelt. Medicatiebewaking is een integraal deel van ter hand stellen. Binnen de reikwijdte van deze richtlijn valt ook het uitvoeren van medicatiebewaking wanneer tijdens de farmacotherapie nieuwe patiëntkenmerken beschikbaar komen, die van belang kunnen zijn voor de veiligheid en effectiviteit van reeds aan de patiënt ter hand gestelde producten.

De richtlijn medicatiebewaking is opgesteld met goede farmaceutische zorg voor ogen en sluit aan bij bestaande richtlijnen over de farmaceutische zorg van de openbaar apotheker (zie Hoofdstuk 5). 

Definitie en doel

Medicatiebewaking is het signaleren, analyseren en afhandelen van farmacotherapiegerelateerde problemen (FTP’s) [1] die samenhangen met het beoogde gebruik van een farmaceutisch product of combinatie van producten [2], rekening houdend met relevante patiëntkenmerken.

Het doel van medicatiebewaking is optimale veilige toepassing van het geneesmiddel, wat resulteert in een optimale balans tussen werkzaamheid en veiligheid [3] [3a] [3b]. 

Kengetallen medicatiebewaking

In een gemiddelde openbare apotheek bewaakt de apotheker per jaar ruim 111.000 terhandstellingen (stand van zaken 2023). Voor dienstapotheken is dit gemiddeld bijna 30.000 terhandstellingen per jaar, en de gemiddelde poliklinische apotheek had ruim 68.000 terhandstellingen. Bij 1.8% van de voorschriften wijzigt de apotheker door medicatiebewaking een voorschrift om een FTP op te heffen, zoals een doseringsprobleem, een verkeerd voorgeschreven geneesmiddel, een geneesmiddelinteractie, een contra-indicatie, een dubbelmedicatie of een obsoleet geneesmiddel. Bij ruim 60% van deze gewijzigde voorschriften voorkomt de apotheker schade of ongemak en draagt bij aan het optimaliseren van de effectiviteit van het geneesmiddel door de afhandeling van deze FTP’s [4].