Overheid en zorgverleners moeten de focus van het vroeg opsporen van ziekten verleggen naar het echt voorkomen van ziekten door in te grijpen op de leefomgeving. Mensen horen steeds eerder dat ze ziek zijn, misschien ziek zijn of ziek kunnen worden. Dat stelt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS).
Meer diagnostiek, screening en laagdrempelige diagnoses hebben een intuïtieve aantrekkingskracht, maar er zijn grote belangen mee gemoeid en de nadelen ervan zijn veel minder zichtbaar dan de voordelen, schrijft de RVS in het advies 'Iedereen bijna ziek'.
Volgens de Raad zal niemand als 100% gezond uit alle onderzoeken komen: wie goed zoekt en veel medische testen doet, vindt uiteindelijk bij iedereen iets afwijkends. Terwijl de technologische mogelijkheden daartoe sneller groeien dan ooit en volop worden ingezet. Ook nemen de hoeveelheden scans in de zorg, landelijke bevolkingsonderzoeken en commercieel aangeboden medische testen toe.
Verder benadrukt de RVS dat de ziektedefinities oprekken, zoals de verlaging van de grenswaarde voor een te hoog cholesterol, wat zorgt voor veel meer gebruikers van medicijnen. En de nieuwe categorie ‘pre-diabetes’ labelt plotseling 1,4 miljoen Nederlanders als ‘bijna ziek’, aldus de Raad.
Angst voor ziekte
Onze behoeften aan grip en uitsluiting van risico’s vertroebelt, volgens het advies, het zicht op de nadelen van steeds meer diagnostiek, screening en oprekkende ziektedefinities. Voorbeelden hiervan zijn: vals-positieve uitslagen, onduidelijke nevenbevindingen die leiden tot allerlei vervolgonderzoeken en toenemende angst om ziek te worden. Met als gevolg dat de zorg niet op tijd toegankelijk is voor patiënten met ernstige klachten, zoals patiënten die op een wachtlijst staan van de GGZ.
Richtlijnen doorlichten
De Raad roept de overheid op om de nadelen van screening zwaarder te wegen bij beleid, en onderzoek naar de keerzijde te stimuleren. Daarnaast moet de focus komen te liggen op het echt voorkomen van ziekten in een samenleving die we steeds ongezonder laten worden, bijvoorbeeld via maatregelen op het gebied van voedselaanbod.
Verder spreekt de RVS zorgverleners aan om richtlijnen door te lichten op overmatige diagnostiek en het oprekken van ziektedefinities te begrenzen. Ook is het aan de zorgverleners zelf om terughoudend te zijn met diagnostiek, ondanks de druk die zij ervaren.