Veelgestelde vragen over abortusmedicatie

De abortusmedicatie bestaat uit twee geneesmiddelen: 

• Mifepriston (1x200 mg oraal beëindiging zwangerschap) 
• Misoprostol (4x200 mcg vaginaal, wacht 12-72 uur tot afdrijving van de vrucht) 

Indien na zes uur geen bloedverlies optreedt (10% van de vrouwen), dan dient 4 x 200 mcg misoprostol (vaginaal) te worden herhaald. Het advies is om standaard vier tabletten misoprostol mee te geven. Als de vrouw op vrijdagmiddag in de apotheek komt voor abortusmedicatie, is het advies om acht tabletten misoprostol mee te geven om te voorkomen dat zij bij braken of uitblijven van bloedverlies naar de huisartsenpost moet. Hiermee wordt de belasting voor vrouwen en huisartsenposten beperkt. Als de vrouw de vier extra tabletten misoprostol niet heeft gebruikt, kan zij deze bij de apotheek inleveren ter vernietiging.

Als de vrouw minder dan 9 weken zwanger is en kiest voor een medicamenteuze zwangerschapsafbreking, kan zij ervoor kiezen deze behandeling via haar huisarts te ontvangen. Dit betekent voor openbaar apothekers dat zij, vanaf dat moment, een verzoek voor ter hand stellen van de abortusmedicatie kunnen krijgen.  

Indien de vrouw langer dan 9 weken zwanger is, wordt de vrouw doorverwezen naar een abortuskliniek.

De door de huisarts voorgeschreven en door de apotheker verstrekte abortusmedicatie is dezelfde als de medicatie die in de abortuskliniek wordt gebruikt.

De verwachting is dat apotheken gemiddeld twee keer per jaar een verzoek ontvangen om abortusmedicatie ter hand te stellen.

Doordat er alleen misoprostol-verpakkingen van zestig stuks beschikbaar zijn en per terhandstelling minimaal vier tabletten nodig zijn, kan een apotheek gemiddeld zeven jaar vooruit met één bestelling van misoprostol. Mits de misoprostol alleen voor deze toepassing wordt geleverd. Deze lange periode kan echter leiden tot verspilling, omdat de houdbaarheidsdatum van misoprostol vaak eerder verloopt dan de vraag naar het medicijn. Daarom is het belangrijk dat apothekers hun voorraad afstemmen op de verwachte vraag en de houdbaarheid van de medicatie om ongebruikte tabletten te voorkomen.

Apothekers die normaliter geen abortusmedicatie afleveren, kunnen met andere apothekers in de regio, één locatie/plaats afspreken waar een kleine voorraad van mifepriston en misoprostol ligt.

Wanneer een individuele apotheker een verzoek tot ter hand stellen van de abortusmedicatie ontvangt, kan de apotheker vanuit die locatie de abortusmedicatie verkrijgen. Door de voorraad in de regio te bundelen, wordt voorkomen dat elke openbare apotheek blijft zitten met een aangebroken verpakking.

Het advies is om de zorg rondom abortusmedicatie te laten verlenen door een openbaar apotheker en/of één of meerdere bekwame apothekersassistenten. De frequentie van het verstrekken van deze medicatie is gemiddeld genomen laag, waardoor hun ervaring hiermee beperkt blijft.

Privacy en anonimiteit bij het voorschrijven en ter hand stellen van abortusmedicatie verdienen extra aandacht. Het is aan te raden om het consult met de vrouw in de spreekkamer te voeren.

Een deel van de abortuszorg bij de huisarts wordt bekostigd door de zorgverzekeraar (eerste consult, echo en nazorg). Deze zorg is terug te vinden op het declaratieoverzicht van de zorgverzekeraar en is daarmee inzichtelijk voor bijvoorbeeld partner of familie. Voor de financiering van de abortusmedicatie en de directe zorg rondom de abortusmedicatie is, omdat het niet als medische zorg wordt beschouwd, gekozen voor andere structuur van financiering. Zie hiervoor ook de veelgestelde vragen over financiering en declaratie. Door deze andere wijze van bekostiging is de privacy en anonimiteit van de vrouw gewaarborgd.

Het gegeven dat een vrouw ongewenst zwanger is, kan meerdere oorzaken hebben. Een van de oorzaken kan gelegen zijn in het niet (willen) gebruiken van anticonceptie, bijvoorbeeld vanuit de overtuiging dat de anticonceptiepil schadelijk is voor de gezondheid. Advies is om na het ter hand stellen van de abortusmedicatie contact op te nemen met de vrouw om te vragen hoe het is gegaan én om reguliere opties voor anticonceptie te bespreken.

Nee, apothekers hoeven geen scholing te volgen voorafgaand aan het ter hand stellen van abortusmedicatie.

Nee, een apotheker is niet verplicht om abortusmedicatie ter hand te stellen. Net als bij euthanasie en hulp bij zelfdoding, kunnen apothekers, om principiële redenen, elke vorm van medewerking aan het ter hand stellen van de abortusmedicatie afwijzen. 

Om ongemakkelijke situaties voor de huisarts, vrouw en de apotheker te voorkomen, is het zaak dat de apotheker, die nooit wenst mee te werken, zijn collega-apothekers en de huisartsen in zijn regio hiervan op de hoogte brengt. Indien de apotheker, die niet wenst mee te werken, een verzoek krijgt tot terhandstelling van de abortusmedicatie, kan hij de huisarts (en daarmee de vrouw) doorverwijzen naar een apotheker die wel de abortusmedicatie ter hand wil stellen. 

Abortusmedicatie valt niet onder de Zorgverzekeringswet. Het voorschrijven en ter hand stellen van de abortusmedicatie via ziekenhuis of kliniek wordt gefinancierd via een aparte subsidieregeling vanuit VWS. 

Voor de huisarts en openbaar apotheker zal de financiering van zorg bij de zwangerschapsafbreking (consulten en het ter hand stellen van medicatie, als ook de administratieve lasten) gaan lopen via de Stichting Nationaal Programma Grieppreventie (SNPG). Deze stichting heeft al een lopende subsidierelatie met het ministerie van VWS in het kader van de financieringen van vaccinaties bij de huisarts. 

De zwangerschapsafbreking blijft hiermee kosteloos voor de vrouw. De kosten die apothekers maken betreffen de medicatie, consult met de vrouw bij het ter hand stellen van de medicatie en de administratieve afhandeling via SNPG. Vooralsnog is voor apothekers per patiënt met abortusmedicatie een bedrag rond de 58 euro vastgesteld. In dit bedrag zijn de materiële kosten, eerste uitgifte en administratieve kosten in opgenomen. 

Nee, abortus is kosteloos voor de vrouwen die onder de Wet Langdurige Zorg (WLZ) vallen, wat betekent dat zij geen directe kosten hoeven te maken voor abortus. Dit geldt voor iedereen met een zorgverzekering in Nederland. 

De financiering van abortusmedicatie is georganiseerd via een aparte subsidieregeling vanuit het ministerie van VWS, omdat abortusmedicatie niet onder de Zorgverzekeringswet valt. Het voorschrijven en ter hand stellen van abortusmedicatie in ziekenhuizen of klinieken wordt vergoed via deze regeling.

Voor zwangere asielzoekers of vluchtelingen uit Oekraïne loopt de declaratie via een andere weg. De kosten voor andere niet-verzekerde vrouwen worden in principe door de vrouw zelf bekostigd.

Vooralsnog is voor apothekers per patiënt met abortusmedicatie een bedrag rond de 58 euro vastgesteld. In dit bedrag zijn de materiële kosten, eerste uitgifte en administratieve kosten in opgenomen.

Wanneer een zwangere de medicatie ophaalt bij de dienstapotheek, wordt er geen apart ANW-tarief gehanteerd. Je declareert bij de SNPG en ontvangt hetzelfde tarief als wanneer het apotheekbezoek overdag had plaatsgevonden.

Een abortusbehandeling valt onder de Regeling medische zorg voor asielzoekers (RMA) (asielzoeker) of RMO (vluchteling Oekraïne). De apothekerskosten kunnen hier worden gedeclareerd. 

Hoe declareren via de RMA/RMO werkt staat uitgelegd op de website Regeling Medische zorg Asielzoekers en Regeling Medische zorg Oekraïne. De declaratie verloopt dus niet via de SNPG.

Indien abortusmedicatie wordt voorgeschreven, is het wenselijk dat de huisarts met de openbaar apotheker contact opneemt dat er een recept met abortusmedicatie aankomt. Zo is de indicatie duidelijk en kan de openbaar apotheker het consult met de vrouw op de juiste manier aanvangen (privacy, spreekkamer) en kan de juiste route voor declaratie worden ingezet. Het advies is om hier lokaal/regionaal afspraken over te maken.

In december 2022 heeft de Eerste Kamer het initiatiefwetsvoorstel tot wijziging van de Wet afbreking zwangerschap in verband met de ‘legale medicamenteuze afbreking van de zwangerschap via de huisarts’ aanvaard. Deze initiatiefwet maakt het mogelijk dat huisartsen aan ongewenst zwangere vrouwen (< 9 weken) abortusmedicatie voorschrijven. Per 1 januari 2025 treedt de wet ‘legale medicamenteuze afbreking van de zwangerschap via de huisarts’ daadwerkelijk in werking.